Gazetecilik, Popüler Kültüre Kurban Ediliyor

Anadolu Basın Birliği'nin 22. Olağan Kongresi'nde gazeteciliğin sorunları, Anadolu'dan gelen gazeteciler tarafından tartışıldı. Mini bir çalıştay şeklinde gerçekleştirilen etkinlikte sıkıntılar ve çözüm yöntemleri konuşuldu.

Anadolu Basın Birliği Genel Sekreter Yardımcısı Serkan Arslan, kongrede yaptığı konuşmada, sorunların bütün gerçekliği ile analiz edilmesi gerektiğini belirterek, “Okumanın değil, görsellerin ve dinletinin revaçta olduğu bir dönemde, kopyalanabilir, çoğaltılabilir gazetecilik ve habercilik hızla artıyor. Önce bu tespiti kabullenip yeni bir gazetecilik çağı başlatmanın gerekliliğini yapmalıyız. Dedi.

Arslan, konuşmasında basın sektörünün sorunları ile ilgili şu görüşleri dile getirdi.

Gazeteci nedir?
 Gazetecilik, olayların, olguların, fikirlerin ve insanların etkileşimi üzerine toplumu en doğru biçimde bilgilendiren raporların oluşturulması, bu raporların yayınlanması ve dağıtımı işidir. Bir isim olarak gazetecilik mesleği, bilgi toplama yöntemleri ve editörle edebi tarzlar için geçerlidir. Bir olayı haber diline dökerek yazılı, görüntülü ya da sesli olarak topluma aktaran kişiye gazeteci denir.

Var olan bir gerçekliği tüm verileriyle analiz edip hakikate kavuşturmak gazeteciliğin tam tanımı olmasa da bu mesleğin onurudur.

Yaşar Kemal, 1980 darbe dönemi sonrası bir general hakkında “bunlar hep yoksulluğu yazıyor” demesi üzerine şu sözleri kullanıyor.

‘Bir ülkede yoksulluk varsa onu yazmayan yazar değil insan bile olamaz’
Tanımlar, uygulanış şekillerini ve everilmiş halleriyle günümüzde kendi tanımı dışında her şeye benzeyen bu mesleğin yeniden eski onurlu yapısına kazandırılmasının önündeki engelleri tespit etmeli, önlemler almalı ve güçlü bir yapıya kavuşturulması için kanun tasarı çalışmalarına tüm meslek gönüllüleri kayıtsız şartsız katılmalıdır. Ortak bir bilinç olmadan bireysel menfaatlerle bütün gazetecilerin zarar göreceği anlatılmalıdır.

Fenomenler (X üzerinden)
Kopyalanabilir haber ağı ile doğruluğu araştırılmayan bilgiler çok kısa bir süre içinde yayılıp kaos ortamı yaratacak potansiyele sahiptir.  Bu durumun yaygınlaşması haberlerin doğruluğu konusunda bulanık bir ortam yaratacaktır. İçine doğru katılmış bir yalan kuşağında artık haber niteliğini kaybetmiş dedikodu kulisleri oluşacak ve gerçek haberciliğin akıbeti karanlık olacaktır.

Youtuber (Youtube üzerinden)
Araştırma yapma gereği duymadan sadece bir söylenti ile şahıslar, şirketler, kamu tüzel yapıları üzerine yapılan değerlendirmeler ile karalama yapılması mesleki dezenformasyon yaratmaktadır.

Amacı Belirsiz butik web siteleri üzerinden
Kopyalama ve alıntı yöntemleriyle açılan web siteleri üzerinden haberi yapan, araştıran, hazırlayan tarafa hiçbir telif hakkı doğurmaksızın haber paylaşma adı altında emek hırsızlığı yapılmaktadır. Hangi odaya ya da mesleki gruba bağlı olduğu belli olmayan bu butik siteler yayın akışı üzerinden sırf veri paylaşımı yapılarak haksız pay kazancı elde etmektedir. Hangi amaca hizmet ettiği belirlenemeyen bu siteler denetimsiz yapılarıyla tehlike oluşturmaktadır.

Dijital içerik üreticili adı altında yapılan paylaşımlar
Bir videoyu ya da bir araştırma konusunu veri tabanına indirip kendi sosyal ağlarında paylaşılarak üretici olduğunu iddia eden bu oluşumlar sadece haberi değil aynı zamanda gazetecinin haberi kendi ağı üzerinden yaymasını da engellemektedir. Yüksek takipli sosyal medya araçlarıyla haberi yapanın haberi yayandan daha az ilgi görmesi araştırmacı yazar ve gazetecilerin amaçsızlaştırılmasına sebep olmaktadır.

Sosyal medya muhabirliği
Sayıları giderek artan bu yapının meydanlarda istedikleri gibi soru sorma ve yönlendirici demeçler verme özgürlüğü nelere sebebiyet doğuruyor? Yönlendirilmiş ve adeta labirent sistemi içinde vatandaşı küçük düşürücü sorularla halkı olduğundan daha küçültücü ve rencide edici bir duruma düşüren muhabir tekniğiyle yayınları bütün dünyaya servis ediliyor. Bu yanıltıcı gerçeklikle toplum içeresinde özellikle emekli kitlenin toplum tarafından ötelenmesi cahil olarak addedilmesi sağlanıyor. Sırf izleme oranının yükseltilmesi ve kâr amacı güden bu ve bunun gibi paylaşımlar ile Türk halkı kendi içine çöken bir bina modelinde nezaketten ve birbirine olan özsaygısından koparılıyor. Sosyal çürüme etkisinin dijitalle daha hızlı yaygınlaşmasının önü açılıyor.

Yerel de parçalanmış sokak ağzı gazeteler
Getirilen yeni şartlarla taban limitli sigortalı çalıştırma zorunluluğu, Google üzerinden tıklanma sayısı ile yerel gazeteciliğin kapısına kilit vuruluyor. Reklam ve gelir kaygısıyla doğru haber ve vatandaşı bilinçlendirme görevi yerini ekmek telaşına ve ayakta kalabilme mücadelesine bırakıyor.

Tanısı konulmayan bir yaranın çaresi bulunamaz. Bu yüzden önce kanayan yaranın herkes tarafından görülmesini sağlamalıyız.

Enformasyon çağı olarak nitelendirilen bu çağda bilgi akışı bir araştırmanın karşılığı olmaktan çok fiskos masasından çıkma, bir rivayetle kopyala yapıştır tekniği ile yaygınlaşıyor. Okumanın değil, görsellerin ve dinletinin revaçta olduğu artık gözden kaçırılmayacak bir gerçek halini aldı. Önce bu tespiti kabullenip yeni bir gazetecilik çağı başlatmanın gerekliliğini yapmalıyız.

Kopyalanabilir, çoğaltılabilir gazetecilik ve habercilik hızla artıyor.
Trend gazetecilik ile bizden ne isteniyor?
Haberin kenarına bir fotoğraf veya video yerleştirilip, “Ayrıntılar Birazdan” mesajı oluşan haberi, hızlı bir şekilde yaymalısınız. Haberi doğrulatmak için vaktiniz yok. Hatayı göze mi almalısınız, geride mi kalmalısınız? Artık kelimeleri ustaca kullanan tecrübeli gazetecilerin de dönemi bitiyor. Önemli olan; dijital dünyada görünür olmanızı sağlayan metni yazmanız. Google’ın sizi indeksleneceği ve göstereceği şekilde hazırlamalısınız metninizi. Trend anahtar kelimeler kesinlikle metninizde yer almalı.

Örnek: sokak röportajları adı altında yayınlanan görüntüleri hepimiz izliyoruz. Bu gerçek. Ama hakikat bu mudur? Meydanlarda elinde mikrofonla gezinirken bilgi konusunda eksikliği her haliyle belli olan bir vatandaşın ağzından çıkan birkaç cümleyle alay konusu edilmesi ya da mevcut iktidar konusunda taraflı sözleriyle sosyal medya canavarları önünde parçalatılması gazeteciliğin etik kavramını ortadan kaldırmıştır.

Elinde kayıt cihazı olan herkes rakibiniz.
Peki kimdir bunlar? Ne yapmaya çalışıyorlar?
Bu röportajları yapan yayıncıların neden bir kütüphanenin önünde ya da üniversitelerde, bir tiyatronun çıkışında, bir sanat okulunun öğrencileri içinde gezinmediğini düşünmemiz gerekiyor. Cehaletiyle alay edilen toplumun bütün kaleleriyle bu durumdaymış izleniminin amacı nedir? Daha çok izlenme, beğenilme düşüncesiyle kâr amaçlı bu yapıların bir an önce engellenecek önlemlerin alınması gerekiyor.

Yerel Gazetecilikteki Sorunlar Bitmiyor
Kâğıda basılı gazeteler, hızlı bir şekilde yerini dijital yayınlara bırakıyor. Teknolojik gelişmeler, gazeteciliği de değiştiriyor. Yeni dönemde haber odaklı bakış, usta kalemlerden eşsiz makaleler, haber atlatmalar, araştırmacı gazetecilik, geride kalacak.

 Trafik alacak metinler hazırlayan içerik yazarlarına bakıyor gazeteler. Yazı işleri müdürünün yerini SEO uzmanları almış. Haber müdürlerinin yerinde trafik analistleri, editörlerin yerinde yazılımcılar...

Yeni resmi ilan düzenlemesi sonrası, gazeteler internet sitelerinde sadece bu konuya odaklanmış durumda. Gazeteci artık popüler bir kuşağın şakşakçısı olmuş durumda. Ayrıntılar birazdan diye atılan başlıklar ile tıklanmak için ne bulunursa paylaşılıyor.

Ne yapmamız gerekiyor?
Kopyalanamaz haberler üretmemiz gerekiyor.
Orijinal ve üretken haberler ile ilk haliyle üretken, analiz edilebilir, araştırmacı haberler için gerekli düzenlemenin yapılabilmesi amacıyla sitemkâr sözler söylemek yerine talep kâr olmamız gerekiyor.

Siyaset, bürokrasi, belediyeler, şirketler, iştirakler, kamu kurumları, gibi etkin ve hayatın içinde olan bu yapılarla birlikte hareket etmeliyiz. Paydaşlık kültürü içinde bir bütünün parçaları olduğumuzu birbirimize hatırlatmamız gerekiyor. Gazeteciliğin tanımlanması yeni, geliştirilebilir, üretken, orijinal bir enformasyon çağı için tüm gazeteciler birleşmelidir.