İnsanoğlunun gönül semasında parlayan en büyük ziynetlerden biri hiç şüphesiz edebtir. Edeb, insanın başına takılan öyle bir taçtır ki onun ışıltısı kulun kalbini, sözünü, hâlini ve ahlâkını nurlandırır. Nitekim büyük mutasavvıf Şeyh Sâdî-i Şîrâzî şöyle der:
> “Edeb, insana altından daha değerlidir; çünkü altın kapıya kadar açar, edeb gönüllere kadar.”
Edeb, Hakk’a karşı bir kulluk edebidir, halka karşı ise bir nezaket ve inceliktir. Edep; aşkı taşkınlıktan, ilmi kibranlıktan, malı cimrilikten, kudreti zulümden korur.
Tasavvuf Büyüklerinden Beyitler
Mevlânâ der ki:
> “Edebi olmayan kimse, insan değildir. İnsan ile hayvan arasındaki fark edeptir.”
Yûnus Emre de bu hakikati şu dizeleriyle dile getirir:
> “Edebi terk edersen, bir an bile durma,
Kabe’de de olsan, gönlün virane olur.”
Edep, sadece dışa yansıyan bir tavır değil, iç âlemin de süsüdür. Kalbi Allah’a bağlı olan, gözünü ve dilini edeple koruyan kişi hem mahlûkata rahmet, hem de Hakk’a muhatap olur.
Menkıbelerden Edep Nümuneleri
Bir gün Hz. Ali (r.a.), sahabelerden birine sorar:
— “Edep nedir bilir misin?”
O zat, “Hayır, ya Ali” deyince Hz. Ali (r.a.) şöyle buyurur:
— “Edep, kimsenin ayıbını yüzüne vurmamak, kendini de faziletleriyle övüp üstün görmemektir.”
Abdülkâdir-i Geylânî Hazretleri de talebelerine daima şu nasihatte bulunurdu:
— “Edebi olmayan, yol bulamaz. Edep insana hem ilmin kapısını açar, hem de marifetullah’a ulaştırır.”
Edebin Hakikati
Edep, yalnızca toplum içinde nazik olmak değil, Hakk’ın huzurunda her an hazır bulunma şuurudur. İnsan Allah’ın her an kendisini gördüğünü bilerek yaşar ve her işinde edep dairesinde kalır. Bu sebeple denmiştir ki:
> “Edep, ilmin meyvesidir; ilim ise marifetin kapısıdır.”
Bir kimse edebiyle yükselir; zira edep, kalbin sükûnu ve ruhun ziynetidir.
---
Kaynakça
Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî
Yûnus Emre Divanı
Sâdî-i Şîrâzî, Gülistan
Abdülkâdir Geylânî, Fütûhu’l-Gayb
İmam Rabbânî, Mektûbat
---
???? Erkan Can Akan
“Allah bizlere edebiyle yaşayanlardan eylesin. Âmin.”
