İslam, zahiri amellerle bâtını duyguları mezcetmeyi öğreten bir dindir. Hac ve Kurban ibadeti, bu derinliğin en veciz tecellilerinden biridir. Hac, insanın tüm dünyevi sıfatlarından sıyrılarak Allah’ın huzurunda bir kul olarak durduğu büyük bir mahkemedir. Kurban ise teslimiyetin, sadakatin ve Hz. İbrahimî bir bağlılığın sembolüdür.
Hac: İlahi Davete Yöneliş
Hac; Kâbe’yi ziyaret etmek, Arafat’ta vakfe durmak, Mina’da taşlamak, Safa ile Merve arasında sa’y etmek ve tavaf gibi farzları ve vacipleri ihtiva eden büyük bir ibadettir. Cenâb-ı Hak şöyle buyurur:
> وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ
“İnsanlar arasında haccı ilan et! Gerek yaya olarak, gerekse uzak yollardan gelen her türlü binek üzerinde sana gelsinler.” (Hac, 22/27)
Hac, bir hatırlatmadır. Beyaz ihramlar içinde kefene bürünmüşçesine yapılan bu ibadet, dünya elbiselerini çıkarıp ahiret yolculuğuna hazırlandığımızı sembolize eder.
İmam Gazâlî, "İhyâ-u Ulûmiddîn" adlı eserinde haccın hakikatini şöyle anlatır:
> “Hac, Allah’a yolculuktur; bedenle yürünür, kalple ulaşılır.”
Kurban: Teslimiyetin Sembolü
Kurban, sadece bir hayvanı kesmek değildir. Asıl kurban, insanın nefsini, bencilliğini, dünya hırsını Allah’a feda edebilmesidir. Hz. İbrahim’in (as) "Rabbim emretti" deyip oğlunu kurban etmeye yeltenmesi; Hz. İsmail’in (as) "Babacığım, emredileni yap" diyerek boynunu uzatması, sadece bir kıssa değil, bir kulluk manifestosudur.
> قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
“De ki: Şüphesiz benim namazım, kurbanım, hayatım ve ölümüm, âlemlerin Rabbi Allah içindir.” (En’am, 6/162)
İmam Rabbânî, kurbanın hakikatini şöyle tarif eder:
> “Kurban, mahlûkattan Allah’a bir yaklaşma vesilesidir. Kalpteki dünya sevgisini kesen manevi bir bıçaktır.”
Bayramda Yapılması Gerekenler
Bayram günleri, İslâm’ın şiarıdır. Kardeşliğin, affın, paylaşmanın zirveye çıktığı zamanlardır. Bayram sabahı müminler gusleder, en güzel elbiselerini giyer, sabah namazının ardından bayram namazına gider. Bayram namazından sonra Allah Teâlâ’nın ismiyle kurbanlar kesilir.
Bayram günü yapılması sünnet olan bazı ameller şunlardır:
Sabah erken kalkmak ve gusletmek
Misvak kullanmak ve güzel koku sürünmek
Bayram namazına gitmek
Bayramlaşmak ve helallik istemek
Sadaka vermek ve yoksulları sevindirmek
Akrabaları ziyaret etmek (sıla-i rahim)
Kurban etinden sadaka olarak dağıtmak
Bayram Zikirleri
Bayram gecelerinde ve günlerinde tekbir, tehlil, tahmid zikirleriyle meşgul olmak sünnettir.
Teşrik tekbirleri, kurban bayramında farz namazlardan sonra okunur:
> اللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ، اللَّهُ أَكْبَرُ، وَلِلَّهِ الْحَمْدُ
Bayram günleri için tavsiye edilen zikirlerden bazıları:
“Subhanallahi ve bihamdihi, subhanallahil azim”
“La ilahe illallah, vahdehu la şerike leh…”
“Allahümme inneke afuvvun kerîm, tuhibbu’l-afve fa’fu annî”
İbn Arabi Hazretleri, Kurban Bayramı için şöyle buyurur:
> “Bu gün, kulun enfüsî kurbanıdır. Her kim kendi nefsini Allah için kurban eder, kalbini takva ile süslerse, onun bayramı gerçek bayramdır.”
Son Söz
Bayram; sadece etlerin dağıtıldığı, akrabaların ziyaret edildiği bir gelenek değil; nefsin kurban edildiği, kalplerin Allah’a yöneldiği mübarek bir zaman dilimidir. Hac, mekânsal bir yükseliştir; kurban ise ruhsal bir arınmadır.
Her bir kurban, Hz. İbrahim’in itaatini ve Hz. İsmail’in teslimiyetini hatırlatsın. Her bir bayram, kalplerimizde Allah’a yaklaşmaya vesile olsun.
---
Dua
اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا مِنَ الْمُسْتَغْفِرِينَ فِي السَّحَرِ، وَالذَّاكِرِينَ فِي الْبَيَاتِ، وَاجْعَلْ لَنَا فِي كُلِّ نَفَسٍ قُرْبَةً إِلَيْكَ، وَفِي كُلِّ قُرْبَةٍ نُورًا فِي قُلُوبِنَا.
Allah’ım! Bizi seherlerde istiğfar edenlerden, gecelerde zikredenlerden eyle. Her nefeste Sana yakınlık, her yakınlıkta kalplerimizde nur ihsan eyle. Kurbanlarımızı, haclarımızı ve dualarımızı makbul eyle. Hakk’a adanmış bir ömürle bayramlara ulaşmayı nasip eyle.
Âmin.
Erkan Can Akan
---
Kaynakça
1. Kur’an-ı Kerim, Hac 22/27, En’am 6/162
2. İmam Gazâlî, İhyâ-u Ulûmiddîn, Darul Fikr
3. İmam Rabbânî, Mektûbât, 1. cilt
4. İbn Arabi, Fütûhâtü’l Mekkiyye, cilt 2
5. Buhârî, Edeb, 78; Müslim, Kurban, 1966
6. Fıkhu’s-Sünne, Seyyid Sâbiq, c.1
7. el-Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, İmam Kurtubî
