İçki, tarih boyunca insanlığı hem bireysel hem de toplumsal açıdan yaralayan en büyük bağımlılıklardan biri olmuştur. Modern psikoloji, alkol bağımlılığını bir davranış bozukluğu ve ruhsal boşlukların dışavurumu olarak tanımlar. İslam ise meseleyi yalnızc

İçki, tarih boyunca insanlığı hem bireysel hem de toplumsal açıdan yaralayan en büyük bağımlılıklardan biri olmuştur. Modern psikoloji, alkol bağımlılığını bir davranış bozukluğu ve ruhsal boşlukların dışavurumu olarak tanımlar. İslam ise meseleyi yalnızca bir yasak çerçevesinde değil, insanı ruh-beden-akıl bütünlüğüyle koruma perspektifinde ele alır.

---

1. İçki Bağımlılığının Psikolojik Sebepleri

a) Kaçış ve Bastırma

Birçok insan, hayatın zorlukları, travmaları veya başarısızlıkları karşısında içkiye yönelir. Psikanalitik yaklaşıma göre bu, bilinçaltındaki acıları bastırmanın bir yoludur. Ancak bu bastırma geçici bir uyuşturma sağlar, sorunu çözmez.

b) Yalnızlık ve Sosyal Kopukluk

Modern çağın en büyük hastalıklarından biri olan yalnızlık, bireyi içki gibi sahte dostlara yöneltir. İçki, bireye kısa süreli sahte bir “sosyalleşme” hissi verir ama aslında yalnızlığı derinleştirir.

c) Travmatik Deneyimler

Çocuklukta yaşanan istismar, şiddet veya sevgisizlik; ileriki yaşlarda bağımlılık için zemin hazırlar. İçki, bu travmatik duyguları geçici olarak dindirse de, uzun vadede yeni psikolojik yaralar açar.

d) Kimlik Bunalımı

Gençler arasında içkinin “özgürlük ve cesaret göstergesi” olarak algılanması, aslında kimlik arayışının ve yönsüzlüğün dışa vurumudur. Bu psikolojik boşluk, bireyi bağımlılığa açık hale getirir.

e) Dopamin ve Alışkanlık Döngüsü

Beyinde dopamin salgısını tetikleyen içki, kişiye sahte bir mutluluk verir. Bu durum, “ödül döngüsü” yaratarak bağımlılığı besler. Psikolojik olarak kişi, mutluluğu içkide aramaya şartlanır.

---

2. İslam’ın Psikolojik Bakış Açısı

İslam, bağımlılığı yalnızca bedensel bir problem değil, ruhsal bir hastalık olarak görür. Kur’an’da:
“Ey iman edenler! İçki, kumar, dikili taşlar ve fal okları şeytan işi pisliklerdir. Bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz.” (Maide, 90)

Bu ayet, içkinin insanın hem aklını hem ruhunu kirleten bir araç olduğunu açıkça belirtir. İslam, insanın en kıymetli yönünün akıl ve irade olduğunu vurgular. İçki ise bu iki emaneti yok eder.

---

3. İslam’ın Tedavi Yöntemleri

a) Ruhun Boşluğunu Doldurmak

Psikolojik bağımlılığın en önemli sebebi anlamsızlık ve boşluk duygusudur. İslam, bu boşluğu zikir, ibadet ve tefekkür ile doldurmayı öğütler. Modern psikolojideki “mindfulness” uygulamalarının karşılığı İslam’da zikirdir.

b) Cemaat ve Sosyal Destek

Psikoterapilerde grup terapisi önemli bir yer tutar. İslam da aynı şekilde bireyin yalnız kalmamasını, cemaatle ibadet etmesini, sohbet meclislerine katılmasını tavsiye eder. Bu, bağımlılıktan kurtulmada en güçlü sosyal destektir.

c) Nefis Terbiyesi

Gazâlî, nefisle mücadelenin bağımlılıklardan kurtulmadaki en önemli yol olduğunu vurgular. İçki bağımlısı kişi, nefsiyle mücadele ederek “nefs-i emmâre”den “nefs-i levvâme”ye ve sonunda “nefs-i mutmainne”ye doğru yükselir.

d) Tövbe ve Umut Kapısı

Bağımlılığın psikolojik boyutunda en tehlikeli şey, “ben artık kurtulamam” düşüncesidir. İslam bu düşünceyi ortadan kaldırır: “Allah’ın rahmetinden ümit kesmeyin.” (Zümer, 53) Tövbe, kişiye yeni bir başlangıç imkânı sunar.

e) Psikolojik Rehabilitasyonun Manevi Boyutu

Modern psikolojide ilaç ve terapi bağımlılığın tedavisinde kullanılır. İslam bunları reddetmez; fakat tedavinin ruhsal ayağını da ekler. Namaz, dua, zikir, sabır ve tevekkül; kişinin psikolojik direncini artırır.

---

4. İslam Psikolojisinden Pratik Uygulamalar

Günlük Zikir: “Ya Kâfi, Ya Şâfi” gibi isimlerle yapılan zikirler, ruhun huzur bulmasına yardımcı olur.

Namaz: Günlük hayatı disipline eden en güçlü psikoterapi yöntemidir.

Tefekkür: Her gün belirli bir vakit hayatın anlamı üzerine düşünmek, insanın bağımlılıktan uzaklaşmasını sağlar.

Sadaka ve İyilik: Bencil alışkanlıkların yerine paylaşma duygusunu koyar, içsel boşluğu doldurur.

Sohbet ve Manevi Destek: Tasavvufi sohbetler, bağımlı kişinin yalnızlığını giderir.

---

Sonuç

Psikolojik açıdan içki bağımlılığı, insanın varoluşsal boşluklarının, travmalarının ve yalnızlığının sonucudur. Modern psikoloji tedaviyi terapi, ilaç ve destek gruplarıyla yapmaya çalışır. İslam ise bu tedaviyi ruh-beden-akıl üçgeninde bütüncül bir yöntemle tamamlar.

İçki bağımlılığının kalıcı tedavisi, yalnızca irade gücüyle değil; Allah’a yönelmek, nefsi terbiye etmek ve kalbi huzura kavuşturmak ile mümkündür. Çünkü insan, fıtratında Allah’a kulluk için yaratılmıştır ve asıl huzuru ancak O’na yöneldiğinde bulur.

---

Kaynakça

Kur’an-ı Kerim, Maide 90; Zümer 53

Gazâlî, İhya-u Ulûmiddîn

Bediüzzaman Said Nursî, Lem’alar

Abdülkadir Geylânî, Fütuhul Gayb

Malik Badri, The Dilemma of Muslim Psychologists

Viktor Frankl, İnsanın Anlam Arayışı

Sigmund Freud, Psikanaliz Üzerine Dersler

---

Erkan Can Akan